Od 22 maja 2023 roku w polskim prawie pojawił się nowy podmiot – fundacja rodzinna.
Fundację rodzinną tworzą fundator (fundatorzy) oraz beneficjenci.
Fundatorem może być osoba fizyczna (lub osoby fizyczne). Fundacja może mieć kilku fundatorów, gdy jest zakładana za życia. Fundator przekazuje majątek do fundacji, która jest odrębnym podmiotem prawnym. Beneficjentami mogą być osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego (OPP). Beneficjentem może być także fundator.
Statut beneficjenta nie jest zbywalny ani dziedziczony (wymagana jest zgoda).
Fundacja rodzinna może zostać utworzona na dwa sposoby:
- Akt założycielski w formie aktu notarialnego
- Testament, który powstaje w chwili ogłoszenia testamentu, ale nie później niż w ciągu 2 lat (w tym przypadku może być tylko jeden fundator).
Jakie działania należy podjąć:
- Ustanowienie statutu fundacji: Statut określa praktycznie wszystko, co dzieje się w fundacji – kto może być beneficjentem, jakie świadczenia otrzymuje (np. wynagrodzenie, majątek, renta, jednorazowe świadczenie, koszty nauki, dywidendy). Może on również zabezpieczać przed wypadkami, nagłymi zdarzeniami, kosztami leczenia i rehabilitacji. Statut określa uprawnienia beneficjentów oraz zasady dziedziczenia.
- Rejestracja fundacji: Fundacja jest rejestrowana w Sądzie w Piotrkowie Trybunalskim. Proces rejestracji może trwać do 6 miesięcy, a do tego czasu fundacja działa jako organizacja w organizacji.
- Wniesienie majątku: Fundator wnosi majątek o wartości minimum 100 000 zł, co stanowi fundusz założycielski. Wartość majątku musi być wskazana w statucie. Wniesienie mienia, takiego jak nieruchomości, wymaga aktu notarialnego. Fundacja może posiadać majątek, akcje, udziały, ale nie długi.
Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia majątku, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Fundacja może działać jako centrum zarządzania biznesem i systematycznego gromadzenia majątku. Może być spadkobiercą, przyjmować darowizny (co ma wpływ na podatki) i ułatwiać sukcesję na wypadek śmierci fundatora. Ułatwia dziedziczenie bez konieczności przeprowadzania procedur spadkowych, co oznacza, że spadkobiercy nie muszą martwić się o stwierdzenie nabycia spadku, jego dział, czy też inne formalności.
Po śmierci fundatora fundacja może funkcjonować przez wiele pokoleń, a beneficjenci będą nadal otrzymywać swoje świadczenia, jeśli statut na to pozwala.
Majątek w fundacji nie podlega dziedziczeniu wprost z przepisów o spadkach i darowiznach – fundator sam kształtuje zasady dziedziczenia. Zachowek przysługuje, ale może być wypłacany np. na raty (2/5 tego, co spadkobierca by odziedziczył) tylko przez 10 lat od założenia fundacji. Po tym czasie roszczenie wygasa.
Co daje takie rozwiązanie?
Kiedy spadkobiercy dziedziczą bezpośrednio, obowiązuje natychmiastowa spłata zobowiązań. W przypadku roszczeń wobec fundacji procedura jest inna – możliwe są raty itp. Bycie beneficjentem fundacji nie jest dziedziczone ani zbywalne. Fundacja rodzinna chroni i pomnaża majątek, nie ma w niej elementu właścicielskiego.
Fundacja rodzinna nie odpowiada za zobowiązania beneficjentów ani fundatora, z wyjątkiem zobowiązań powstałych przed założeniem fundacji oraz zobowiązań alimentacyjnych fundatora. Odpowiedzialność fundacji nigdy nie przekroczy wartości mienia wniesionego przez fundatora.
Pomnażanie majątku – zwolnienia podatkowe:
Fundacja rodzinna zasadniczo nie płaci podatku od 8 rodzaj działalności
1) zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2) najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów podobnych, z siedzibą w kraju i za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach;
4)nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw podobnych
5) udzielanie pożyczek:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom;
6) obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
jeśli fundacja rodzinna prowadzi gospodarstwo rolne
7) produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych
8) gospodarka leśna.
Podatki
- Wniesienie majątku do fundacji jest neutralne podatkowo, co oznacza, że fundacja jest zwolniona z podatku PCC oraz CIT (do momentu wypłaty świadczeń beneficjentom).
- Beneficjenci nie płacą składki zdrowotnej ani daniny solidarnościowej.
Wypłaty dla beneficjentów są opodatkowane różnie w zależności od grupy podatkowej:
- Wypłata dla Beneficjenta będącego spółką 15% CIT
- Beneficjenci
– grupa zerowa – wypłata jest zwolniona z podatku (z zastrzeżeniem proporcji)
– grupa pierwsza i druga 10% podatku
– osoby obce 15% podatku
Fundacja rodzinna nie jest powoływana do prowadzenia działalności gospodarczej i nie powinna jej prowadzić., nie jest to jednak zakazane – podlega sankcji 25% podatku
- VAT jest na zasadach ogólnych zarówno przy przekazaniu majątku jak i działalności
- Podatek od nieruchomości – na zasadach ogólnych
- Podatek minimalny, gdy wartość nieruchomości jest powyżej 10 mln
- Ukryte zyski 19% podatku (odeski, prowizje, wynagrodzenia od pożyczki dla fundacji, używanie majątku – udostępnianie do celów prywatnych np. dom, samochód usługi doradcze, księgowe, badanie rynku – czynności te uznane są jako ukryty zyski pożyczka udzielona Beneficjentowi niespłacona w terminie).
Fundacja rodzinna a organy fundacji:
Fundator po założeniu fundacji nie ma wpływu na jej działania.
Zarząd fundacji ma zadania analogiczne do zarządu spółek, dodatkowo dba o realizację celów statutowych, spełnia świadczenia i informuje beneficjentów o statusie.
Rada nadzorcza jest obowiązkowa, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób. Zgromadzenie beneficjentów działa podobnie jak zgromadzenie wspólników, a uczestniczą w nim wyłącznie uprawnieni beneficjenci (np. jeden beneficjent – fundator ze „złotym głosem”).
Inne aspekty- ciekawostki:
Obrót kryptowalutami jest obecnie kontrowersyjny.
Płatności z fundacji dla beneficjentów muszą być realizowane za pośrednictwem rachunku bankowego.
Fundator może posiadać spółkę na CIT estoński.
Wniesienie majątku przez podmioty zewnętrzne zmienia proporcje dotyczące zwolnień podatkowych.
Udzielanie pożyczek dla spółek beneficjentów powinno odbywać się na warunkach rynkowych – odsetki wracają do fundacji bez podatku.
Fundacja może prowadzić obrót walutami (ale nie działalność kantorową) oraz wstępować do spółek osobowych, przy czym spółka jawna staje się podatnikiem CIT.
Anna Gembicka-Wilk
CEO Gembicka-Wilk Consulting Tax & Law
Specjalistka ds. księgowości i doradztwa biznesowego
Zarządzam zespołem kilkudziesięciu księgowych, posiadam doświadczenie w zarządzaniu zespołami adwokatów i radców prawnych
